ПРЫВІТАННЕ АД СТАЛІНА

Кожны раз, калі згадваецца «Линия Сталина», разумныя беларусы выдатна ведаюць, што гаворка ідзе не столькі пра гісторыю, як пра ідэалогію. Ланцуг абарончых збудаванняў, узвядзенне якога распачалі ў 1928 годзе і якому сучасныя прапагандысты далі прэтэнцыёзную назву, не быў завершаны, таму «труднопреодолимой линии, прикрывавшей важнейшие стратегические объекты и направления», з сябе ніколі не ўяўляў, а ў сувязі з аб’яднаннем Усходняй і Заходняй Беларусі, калі мяжа адсунулася, наогул страціў сваё значэнне. У першыя дні вайны фашысты ля яго не затрымаліся, 28 чэрвеня 1941 года занялі Мінск. Так што з гэтай лініі ніякага гераічнага, абарончага аб’екта не атрымліваецца, па прычыне чаго няварта вазіць сюды школьнікаў і студэнтаў, а вайскоўцам праводзіць урачыстыя мерапрыемствы. Для патрыятычнага выхавання моладзі на нашай зямлі дастаткова сапраўды гераічных, гістарычных мясцін.

Але адкінем прэч прапагандысцкую міфалогію і валтузню вакол Сталіна, каб без эмоцый заняцца параўнаннем ягоных метадаў кіравання Савецкім Саюзам з сённяшнім праўленнем у Беларусі і ў Расіі.

Гісторыя савецкай імперыі пачалася з братазабойчай вайны. Як лічыцца, ад белага тэрору загінула каля 20 тысяч, ад чырвонага тэрору — больш чым 2 мільёны чалавек. Белагвардзейцы вешалі і расстрэльвалі камісараў і чэкістаў, а бальшавікі заклікалі да знішчэння цэлых саслоўяў.

У час сталінскай калектывізацыі практычна пачалася другая грамадзянская вайна. Калі ў 1928 г. было забіта каля 700 камуністаў, то ў наступным годзе — ужо 3000. Антыкамуністычныя паўстанні, масавы супраціў сялян супраць калектывізацыі Сталін душыў арганізацыяй штучнага голаду. Напрыклад, Украіна ў час галадамору страціла сем з паловаю мільёнаў сыноў і дачок.

Адначасова ў СССР працягваліся рэпрэсіі, якія пладзілі таемныя пагосты ад заходняй мяжы да Калымы. Расійскі публіцыст А. Зорын у матэрыяле «По обе стороны колючей проволоки» падае сучасны малюнак жудасных мясцін: «Колымские могильники… Пустые колышки, вбитые в землю на лысых сопках. Сотни колышков. На сопку опускается вертолет, и колышки от его лопастного смерча подхватываются и разлетаются веером… Могильники, поросшие мохом, под тонким слоем которого лежат черепа и кости…»

Сапраўды, пераклічка часоў атрымліваецца запамінальнай. Паводле стэнаграмы цытую выказванне Сталіна ў час сустрэчы з кінарэжысёрам С. Эйзенштэйнам і акцёрам М. Чаркасавым — стваральнікамі кінафільма «Иван Грозный»: «Одна из ошибок Ивана Грозного состояла в том, что он не дорезал пять крупных феодальных семей. Если бы он эти пять боярских семей уничтожил, то вообще не было бы Смутного времени. А Иван Грозный кого-нибудь казнил и потом долго каялся и молился. Бог ему в этом деле мешал… Нужно было быть решительнее». Самому Сталіну ўсемагутны Бог перашкодаю не стаў…

У сістэмах Беларусі і Расіі, дзе няма падзелу ўладаў, сумленных выбараў, незалежных судоў, свабодных СМІ, сучасным «царам» , якія перанялі вопыт Сталіна, таксама важна час ад часу «сячы галовы баярам», каб паказаць нібыта «справядлівасць» і «ўсемагутнасць», а на справе — такім чынам запалохваць насельніцтва. Тутэйшы кіраўнік на нарадах грозіць чыноўнікам і сілавікам: «Не дай вам бог!», «Молите бога!», а Д. Мядзведзеў заяўляе: «Я не предлагаю ставить к стенке, как при Иосифе Виссарионовиче, но наказывать надо серьезно…»

Пагрозы сыплюцца, ды крымінальныя справы заводзяцца на беларускіх і расійскіх карупцыянераў, казнакрадаў толькі тады, калі яны пераходзяць камерцыйную дарогу самім уладарам, выводзяць іх з цярпення залішнім нахабствам. А тысячы злодзеяў, але адначасова дысцыплінаваных і верных халуёў, застаюцца на свабодзе.

«Царскі» гнеў у асноўным падае на апазіцыю, на тых, хто асмельваецца пярэчыць, крытыкаваць, абараняць свае правы, чалавечую годнасць.

Беларускія і расійскія рэаліі сведчаць, што і ў ХХІ стагоддзі можна мець амаль што сталінскі лад, загнаць як быццам адукаванае, разумнае грамадства ў турэмную клетку. На гэта працуе ўсеахопны адміністратыўны рэсурс (у прыватнасці, драконаўская кантрактная сістэма), якім скуты мільёны людзей.

А яшчэ ёсць Канстытуцыя і заканадаўства, якія лёгка падганяюцца ўказамі, дэкрэтамі, інструкцыямі пад патрэбы ўлады, каб забяспечваць такі ўціск насельніцтва, што яно не ў стане нават паварухнуцца і нешта пікнуць.

Інструментам, які ў дэмакратычных краінах дапамагае ўдасканальваць жыццё грамадства, з’яўляюцца прэзідэнцкія і парламенцкія выбары. Але яны пры аўтарытарызме ператвараюцца ў фікцыю і фарс. Пры Сталіне за блок камуністаў і беспартыйных звычайна галасавала 99, 98% выбаршчыкаў, што ва ўмовах рэгулярных начных расстрэлаў — праўдападобна. Колькі цяпер выбаршчыкаў у Беларусі і ў Расіі прыходзіць у кабіны і як яны галасуюць, мы не даведаемся ніколі. Электарату толькі прапануецца слухаць з высокіх трыбун заданні (!) на выбарчую кампанію, а пасля байкі пра антызаконныя маніпуляцыі (!) з выніковымі лічбамі, каб задаволіць імі ненавісны Захад. Магчыма, некалі здарыцца цуд, і старшыні Цэнтрвыбаркамаў дзвюх краін Л. Ярмошына і У. Чураў, як выйдуць на пенсію, усё ж напішуць праўдзівыя мемуары пра доўгую выбарчую хлусню, дзе знойдзецца месца дакладным лічбам? Але гэта — з галіны фантастыкі.

А пакуль афіцыйныя СМІ падносяць людзям звесткі ў духу бальшавіцкай газеты «Правда», суды капіруюць метады любімага сталінскага пракурора А. Вышынскага, які быў абвінаваўцам на фальсіфікаваных палітычных працэсах 30-х гадоў мінулага стагоддзя.

У Беларусі людзі даўно трапляюць у турму толькі за ўдзел у выбарчай кампаніі ў якасці кандыдата на пасаду прэзідэнта, за вывешванне гістарычнага нацыянальнага сцяга, за тое, што размаўляюць на роднай мове. Краіна па палітычных вязнях стабільна лідзіруе ў СНД.

Можна па-рознаму адносіцца да расійскай групы «Pussy Riot» і яе паводзін, але калі маладых жанчын запіхваюць у клетку і выстаўляюць на вуліцы на публічны паказ, а затым пазбаўляюць на два гады свабоды, — гэты здзек пераходзіць усе межы.

Чаму ў беларусаў і ў расіян такая кароткая памяць? Чаму сталінскі гвалт, страшныя рэпрэсіі не сталі для іх урокам? Адкуль такая любоў да тыранаў?

Пройдзе час, рухнуць і сённяшнія аўтарытарныя рэжымы, але на каго тады сучаснікі будуць спіхваць віну за іх нараджэнне і знішчальную дзейнасць? На каго спішуцца зніклыя грамадзяне, сотні тысяч зламаных чалавечых лёсаў?

Наша нягеглае, рабскае існаванне — гэта палымянае прывітанне з таго свету ад таварыша Сталіна. Можна жыць у камфартабельных катэджах і кватэрах, абстаўленых сучаснай мэбляй, наварочанымі кампутарамі, але заставацца ў палітычным, прававым і маральным неафеадалізме, што і адбываецца з жыхарамі Беларусі і Расіі.

…Ад рэдакцыі: кнігі С. Законнікава «Шалёная Куля», «Дол» (вершы і паэмы), «Насустрач» (публіцыстыка, эсэ) ёсць у кнігарні «Акадэмічная кніга» (пр. Незалежнасці, д. 72).