Творцы: Алесь Краўцэвіч з Гродна пра нацыяналізм

— Мы і сёння знаходзімся ў стане няпэўнасці нашай дзяржавы, нашай культуры. Як і раней, не сыходзяць з парадку дня пытанні — ці будзе беларуская дзяржава, ці застанецца беларуская культура жывой, трывалай і г. д. І ў гэтым вялікая шкода пагранічнага размяшчэньня. А станоўчы момант — гэта тое, што ў нас утварылася ўнікальная культура, на сынтэзе заходніх і ўсходніх уплываў і нашай самабытнасьці. Невыпадкова ў нас нарадзіўся Скарына, які першы на ўсёй гэтай прасторы надрукаваў кніжку на сваёй мове. Невыпадкова тут узнікла найлепшая кадыфікацыя права ў Еўропе — Статут ВКЛ. Ён узнік менавіта на паграніччы, бо мы розных канфэсій, розных вераў, а жылі па адных законах. І гэты статут нас яднаў у адзіны народ.

* * *

— Са знакам мінус можна разглядаць тое, што мы знаходзімся ў самым блізкім суседcтве з агрэсіўнай Расіяй. Палякі часта гавораць, што яны былі шчытом Еўропы, баранілі Еўропу ад Расіі. Насамрэч гэтым шчытом былі мы — Вялікае Княства, Беларусь. Ад канца XV да канца XVІІІ стагоддзя на нашых землях ішло змаганьне. Палякі сядзелі за нашымі спінамі, а падчас Люблінскай уніі адхапілі палову нашай тэрыторыі.

* * *

— Беларусы 400 гадоў жылі паводле Статуту ВКЛ. І таму мы адрозніваемся па ментальнасьці ад тых жа расійцаў. Прыкладам, у Расеі турма — гэта бяда, як ураган ці навальніца. У беларускай ментальнасьці зусім іншае: турма не бывае незаслужанай. У Беларусі цяпер пашыраецца расійскі падыход у юрыспрудэнцыі, калі няма судоў справядлівых, калі міліцыянты крывапрысяжнічаюць перад судом. Гэта жахліва. Нам трэба ад гэтага пазбаўляцца. Мы маем магчымасць зрабіць добрую рынкавую эканоміку на паграніччы. Яе ўвесь час беларусы рабілі — і ў сярэднявеччы, і ў новыя часы. Калі ў нас будзе добры ўзровень жыцьця, калі ў нас з’явіцца выхаваная ў гонары за сваю краіну эліта, калі нашая талерантнасьць спалучыцца з павагай да законаў, атрымаецца нешта цікавае.

* * *

— Я лічу, што кожны мае права выбіраць канфесію на свой густ. Мне падабаецца ўніяцкая царква, бо там беларуская мова дамінуе, у адрозненьне ад каталіцкага касцёлу ці праваслаўнай царквы. Для беларусаў аб’яднанне на рэлігійнай глебе не павінна быць асноўным. Беларусь — краіна пагранічча. У нас не можа быць монарэлігіі, якая нас аб’яднае, як расійцаў яднае праваслаўе, або палякаў — каталіцызм. Мы не павінны звяртаць увагу на тое, хто якой веры. Нас з’яднае не вера — мова, беларуская мова.

* * *

Беларусы — мадэрная нацыя, а мадэрная нацыя — супольнасць людзей, якія гавораць на адной мове. Мы сёньня можам пачуць ад гэтак званых палітычных патрыётаў, што ўсё гэта састарэла. Маўляў, «мы патриоты настоящие, политические, хоть и говорим по-русски». Для мяне адназначна: калі чалавек гаворыць па-беларуску — гэта грамадзянін Беларусі. Няважна, якога ён паходжання — грузінскага, расійскага ці кітайскага. Для мяне ён — беларус. З ім можна будаваць гэтую краіну.

Слухаў вядомага навукоўца Міхась Скобла