Уладзімір Сцяпан. Ваўка (гісторыя з майго студэнцкага жыцця)
Пасля шклянкі партвейна сын гаспадыні добра закасеў, а мне было адно весела. Мне сямнадцаты, а яму добра за сорак. Сухая пляскатая прыміна церушылася ў пальцах, тытунь сыпаўся. Сына гаспадыні звалі Стась.
Ён сам, калі мы пазнаёміліся, прапанаваў, каб менавіта так я да яго звяртаўся. Жонка выгнала Стася і ён жыў з маці ў Крапоткінскім завулку, у вялікім прыватным доме. Юзэфаўна з сынам штодня сварылася, але ён яе не слухаў.
Уладзімір Сцяпан
У доме віселі партрэты гаспадара-нябожчыка і маладой гаспадыні. Гаспадар, ці не на ўсіх фотаздымках — у бушлаце чыгуначніка, а маладая Юзэфаўна, то ў чорнай сукенцы, то ў белай.
У вялікім пакоі, за вазонам з фікусам, на радыятары, на пажаўцелай газеце, сушылася «Прыма». Але я толькі двойчы заходзіў у той пакой, калі аддаваў гаспадыні грошы.
Партвейн мы купілі ў гастраноме, на вуліцы Горкага. Стась далез да прылаўка без чаргі. Ён быў звычайны, насаты, лысаваты, шэравокі мужчына, на правай руцэ не хапала ўказальнага пальца, а таму цыгарэту трымаў вялікім і сярэднім. Ён з паўгадзіны вучыў мяне жыццю, а потым пачаў пра вайну ўспамінаць. Перапыняўся. Курыў і пачынаў зноў.
Але відаць я ўсё ж напіўся, бо многае не запомніў.
«Тут мы і жылі… У гэтым доме… І жыды па суседству жылі, але ў сорак другім іх на нашай вуліцы не было. Разумееш, не было. Хто паспеў — паўцякалі. Тых, якія не ўцяклі — ўсіх у гета. І мы маглі з’ехаць, але дзеці малыя, дом, адным словам — не паспелі…
Ты на маю матку не крыўдуй, што на яе крыўдаваць… Яна такая, мая Юзэфаўна. Заўсёды табе праўду скажа, што думае — тое і скажа… І лепш сто грам выпі, а не куры…» — Стась спрабаваў гаварыць са мной, як бацька.
Ён выпіў віна. Вакно ў маім пакойчыку запатнела, як у лазні. На вуліцы сакавіцкі вечар, з бляшанага даху сыпаліся кроплі. Я іх пачуў і ўбачыў, калі адчыніў, маленькую, як кніжка, фортачку. Дыхнула свежым паветрам, кроплі заблішчэлі ў жоўтым святле.
— Ён сам прыбіўся да нашага дома… Стаяў побач з ганкам і румзаў… Як ён вылез-вышкрабся з таго гета — не ведаю. Матка пусціла яго ў хату. А ён калоціцца і плача. Грыбаценькі такі дзіцёнак. Дробненькі, увесь перапэцканы, мокры. Тое пад вясну было. А што ты не п’еш? Пі тут, на тым свеце не дадут… Ён быў мінскі, але не з нашых краёў. Сваіх дзяцей я усіх ведаў. Мы ў той вечар памыліся, і я і сёстры, начоўкі з цёплай вадой яшчэ ў кухні стаялі. Мама і жыдка ў той вадзе памыла. Ён такі худы, такі, ну скура і рэбры. А на галаве кароста. От я запомніў. Матка спалохалася, калі яго галаву ўбачыла, а ён сказаў што гэта «ваўкі». Яна яго з мылам памыла, галаву памазала зялёнкай, у маю адзежу апранула, а ўсё ягонае рыззё сабрала і спаліла ў грубцы… А на галаву яму хустку белую завязала. Тры дні ён у нас жыў. Ціхі. Яго Мішам звалі. Ён еў, спаў і ў вакно глядзеў, а на двор не выходзіў — баяўся. Потым бацька вярнуўся з чыгункі. Убачыў жыдзёнка, раззлаваўся, і сказаў, што усіх нас праз яго пазабіваюць.
Раніцай бацька на працу пайшоў, а матка Мішу пакарміла, апранула, на бацінкі ягоныя дзіравыя паглядзела і ў мае старыя галёшы паперы напхала, каб яны з яго бацінак не звальваліся…
Ён ісці не хацеў, а яна яму пачала гаварыць, што там яго мамка галосіць і плача, бегае і шукае свайго сыночка Мішу, чакае… Ён і супакоіўся. Матка ўзяла яго за руку і павяла на Нямігу. Ён і пайшоў, і не плакаў. Сёстры спалі, а мне ён сказаў «да свідання!». Калі матка вярнулася, то загадала, каб я пра Мішу нікому не расказваў… А я вось табе расказаў. Цяпер можна. Ну, дапівай! Лепш сто грам выпіць, чым курыць.
На той кватэры я пражыў месяц і дзевяць дзён. Грошы Юзэфаўна брала наперад. Калі я сыходзіў у інтэрнат, то рэшту яна мне вярнула.