Мой мілы таварыш, мой Лё…
Ён так доўга не браў тэлефон, што я падумаў пра прыкрую памылку, пра тое, што запісаў нумар не вельмі ўважліва… Потым гудкі перапыніліся і я пачуў гучнае і насцярожанае «алё, слухаю». Тут усё адразу стала на месца. Дзіўна, не мной заўважана — голас амаль не мае ўзросту і амаль не старэе.
Уладзімір Сцяпан
Я назваўся, Лёша ўзрадаваўся, здзівіўся, доўга вырашаў як мяне называць… Яго голас гучаў так, хацеў напісаць, як пяцьдзесят гадоў назад, але гэта будзе не зусім дакладна, бо крышку менш.
Нашы сем’і жылі ў адной камунальнай кватэры, на трэццім паверсе даваеннага дома. Памятаю, як Лёшку прынеслі з радзільнага дома — чырвонатварага і крыклівага, як яго купалі ў вялікіх бляшаных начоўках і хвалілі. Мне тады было адзінаццаць.
Калі Лёшка трохі падрос, то мы хадзілі з ім на возера лавіць карасёў, а калі я паехаў вучыцца, то аддаў яму свае вуды… Потым нашы сем’і раз’ехалі, бо атрымалі асобныя кватэры ў новых дамах. Раз’ехаліся, а сябраваць працягвалі.
Апошні раз мы сустрэліся з былым суседам на правінцыйным базары, гадоў восем назад, восенню, калі на прылаўках усяго шмат і пачынаеш вагацца, якія выбраць памідоры, якую бульбу… Лёшка мне тады дапамог.
Цяпер мне трэба была дапамога. Лёшка выслухаў мае праблемы і сказаў што прыйдзе, як толькі скончыцца працоўны дзень, як перастануць пад’язджаць да крамы машыны з таварам. Ён працаваў грузчыкам.
Прыйшоў. Кінуў у калідоры сумку. Сцягнуў з твара маску. Я прыгатаваў каву. Мы сядзелі на кухні і не хаваючы здзіўлення глядзелі адзін на аднога.
— Як там твая мама, Лёша? — Спытаў, бо сябраваў з былой суседкай.
— Мамка памерла… — Лёшка, пяцідзесяцігадовы мужчына, глядзеў на мяне і вінавата ўсміхаўся, круціў у пальцах цыгарэту.
Я шчоўкнуў запальнічкай, паднёс агеньчык. Ён зацягнуўся.
— Яна ніколі не хварэла… Жыла без таблетак… А гэтай зімой, у лютым, раптам жывот забалеў. Я выклікаў «хуткую». Мамку забралі. Зрабілі аперацыю. Увялі ў кому… Яна з яе і не выйшла… — Сказаў і з уздыхам зацягнуўся.
— А мы не ведалі… Мая маці калі-нікалі кажа-пытае, а што гэта Рая да мяне не заходзіць, а я і не ведаў што сказаць…
— Я нікога не зваў… Можа, каб не кавід, то запрасіў бы людзей, каб пасядзелі, выпілі, пагаманілі…
— А Славік на пахаванне прыязджаў (Славік — старэйшы Лёшкаў брат)?
— Хіба ты не ведаеш?
— Што?
— Славік памёр год таму… Я ездзіў у Наваполацк забіраць яго… Брата хутка павінны былі выпусціць… Адзінаццаць гадоў адсядзеў, засталося колькі месяцаў — і на табе…
Я падняўся, прайшоў па кухні, шырока адчыніў вакно. Штора надзьмулася. За вакном панавала вячэрняя спёка. Праз гарачае паветра я глядзеў на наш гарадскі пасёлак. Ляніва лёталі галубы і вароны. У пачутае не верылась, бо святло за вакном было казачна-залатое, празрыстае.
— А што з ім, кавід?
— Мне паперы аддалі, а там усё зашыфравана, коды нейкія, лічбы. Спрабаваў праз інтэрнэт, але нічога не атрымалася. Зрэшты, якая цяпер розніца — няма больш Славіка… Можна яшчэ закуру? — Лёшка ўсміхнуўся зусім па-дзіцячы, і мне падалося што памаладзеў.
— А ты з кім жывеш?
— З жонкай жыву, унукі прыходзяць. Неяк, зусім нечакана, усё жыццё рассыпалася. Такая вялікая сям’я была: баба, мамка, Славік, яго дзеці, мае, а цяпер пуста… Памятаеш, як на той кватэры было весела. Кіпела жыццё… Віцьку Сушка памятаеш, яны ж нашы сваякі?
— Памятаю, мы з ім у адным класе вучыліся, у дзіцячы садок разам хадзілі.
— Няма Віцькі… Нашто яны з’ехалі ў тую Сібір? З іх сям’і толькі Сашка, самы малодшы, застаўся. Спачатку іх мамка памерла, потым бацька. Яго на верталёце з тундры прывезлі. Тады яшчэ нейкі парадак быў. Нафтавікі вагон таварны нанялі, у драўляную скрыню цынкавую труну паставілі, абклалі лёдам і адправілі ў Гомель, а сям’я ў пасажырскім вагоне ехала. Пахавалі тут, я сустракаў той цягнік, той вагон… А Танька з Сібіры паехала з мужам ва Украіну. Яе там і пахавалі. Віцькаў прах Сашка прывёз і мы яго закапалі на бацькавай магіле. Там і Славік, і мамка, і Віцька…
— Лёша, ты больш не ездзіш на шабашкі?
— Ад’ездзіў я сваё. Пайшлі тваю мэблю перастаўляць…
Амаль гадзіну мы перасоўвалі з пакоя ў пакой цяжкія шафы, перастаўлялі ложкі, пераносілі канапу. Скончылі. Памыліся. Дамовіліся, што заўтра раніцай з’ездзім на могілкі.
Раніцай Лёшка чакаў мяне каля пад’езда. Яго старэнькі легкавік захрыпеў і паехаў. Ён маўчаў, і я пытанняў не задаваў.
На тых могілках я раней не быў — новыя. Старыя даўно закрылі. Лёшка вёў мяне і глядзеў па баках. Прыйшлі. Вянкі, штучныя кветкі. Надпісы на жалобных стужках не прачытаць.
— Нашы… — сказаў былы сусед і мне падалося, што ён зрабіўся старэйшым за мяне.
Са сваёй сумкі выцягнуў пляшку гарэлкі і цукеркі. Пачаў хадзіць ад крыжа да крыжа і наліваць у пыльныя чарачкі гарэлку. Наліў і ў чарачку на магіле сваёй маці. Славіку і Віцьку паклаў па дзве цыгарэты. Расклаў цукеркі. Схаваў парожнюю бутэльку ў сумку. Закурыў. Агледзеўся.
— Ціха тут… Бачыш колькі новых крыжоў… Гэта за паўгады, ад зімы столькі людзей паўмірала… А з тэлевізара кажуць, што за суткі па Беларусі дзесяць чалавек кавід забірае. Па ўсёй Беларусі толькі дзесяць… Глядзі, за вясну і пачатак лета колькі закапалі. Кожны дзень вязуць і вязуць нябожчыкаў.
— Не глядзі тэлевізар.
— А я і не гляджу. — Сказаў мой былы сусед і ўздыхнуў. — Здаецца, што яшчэ ўчора мы жылі ў той кватэры на Кастрычніцкай, на возера з табой хадзілі… Усе былі жывыя…
Новыя пахаванні выглядалі ярка. Дажджы і сонца яшчэ не прытушылі фарбы на пялёстках штучных кветак. Я адвярнуўся ад могілак і стаў глядзець у той бок, дзе былі бачныя заводскія коміны, а Лёшка закінуў на плячо сумку і пайшоў да дарогі, дзе кінуў машыну. Мы рухаліся побач са свежымі магіламі. Я чытаў надпісы на крыжах. Калі трапляліся знаёмыя прозвішчы, то прыпыняўся і глядзеў год нараджэння.
А год смерці быў 2021.
Уладзімір Сцяпан, мастак, літаратар