Сонца з сабой: чатыры хвалі беларускай вечарынкі
«І тут ён мне кажа, што ўсе полькі страшэнна ганарлівыя ды фанабэрыстыя, так што ў нас, беларусаў, няма шанцаў.
«З чаго ты ўзяў?» — пытаюся. А ён згадвае, як учора спрабаваў пазнаёміцца — і яго адразу адшылі, прычым так пыхліва, дадае, так холадна ўсе з ім трымаліся. Не, кажа, нам тут няма чаго лавіць. Пытаюся ў яго пра дэталі. Выяўляецца, ён прыцягнуўся на вечарынку ў кампаніі расійцаў, да якіх прымазаўся, і спрабаваў знаёміцца з польскімі дзяўчатамі па-руску. «А па-польску, — кажу яму, — спрабаваў?» Не, адказвае, а вось ягоны дружбак — так. Але таксама адшылі. «А яго чаму?» Бо прыйшоў у кампаніі палякаў і спрабаваў удаваць іх суайчынніка, але полькі яго імгненна раскусілі».
Так ці прыблізна так (наколькі мне хапае памяці) апавядала амаль дзесяць гадоў таму старая знаёмая, беларуска з Чыкага, наракаючы на нашых былых суграмадзян, якія, у адрозненне ад палякаў ці ўкраінцаў, ні халеры не трымаюцца разам ды ўмомант зліваюцца з іншамоўным навакольным асяроддзем. Найчасцей — з расійскім. Значна радзей, калі выгадна, з украінскім ці польскім. Або, калі добра ў школе вучыў ангельскую, — адразу з амерыканскім.
Я ў адказ цытую нешта з «Тутэйшых», весела смяюся, але сумны, як той казаў, асадачак застаецца.
* * *
«Як вы ўсе чыталі, я проста ў асадак выпала. А можа, «Купалінку» разам заспяваем? Бо так цудоўна слухаць вершы і спяваць песні на роднай мове. Я ажно расплакалася»,
— кажа мне і сапраўды ледзь не плача адна з цяперашніх жыхарак Базеля, пакуль яе сяброўкі — таксама беларускі, якія ў свой час выйшлі замуж за швейцарцаў, — кажуць штось пра родную мову маім калегам-паэтам: Алесю Разанаву, Веры Бурлак і Віктару Жыбулю. Мы ўчатырох ездзім з выступамі па нямецкамоўных гарадах Швейцарыі, і колькі разоў паўтараецца тая самая гісторыя.
Язык мой — вораг мой: я не стрымліваюся і пытаюся ў жанчыны, ці размаўляла яна хоць трошачкі па-беларуску ў Беларусі.
«Не, адкуль. У мяне ж бацькі рускамоўныя, і ўсе знаёмыя, і ўсе на працы. І няёмка неяк было, яшчэ наробіш памылак, засмяюць. Але тут — іншае. Настальгія. Ды і як яшчэ пакажаш, хто ты?»
Слухаю яе — і згадваю аповед сваёй былой студэнткі-раманісткі, цяпер прафесійнай перакладчыцы ў адным агенцтве. «Мне часта даводзіцца перакладаць лісты беларусак, якія пазнаёміліся з замежнікамі і рыхтуюцца з’ехаць да іх. Звычайна перакладаю блізка да тэксту, трохі літаратурна апрацоўваю, калі трапіцца не дужа пісьменная. А вось пару разоў узяла грэх на душу: калі яны пачыналі казаць, як ім хочацца за мяжу, бо там так цудоўна, а ў нас — поўнае… Я ніколі не лічыла сябе палымянай патрыёткай, але тут не вытрымлівала — і выкідала з іх лістоў гэтыя наезды на Беларусь».
«Дык што, — вяртае мяне да рэальнасці жыхарка Базеля, — можа, «Купалінку»?»
* * *
«Каб жа на службу ў нашую царкву прыходзіў хоць кожны дзясяты з тых, што збіраюцца на беларускае Купалле», — жартуе адзін з яго арганізатараў, лонданскі беларус айцец Сяргей Стасевіч. «Так, на нашым Купаллі будуць усе беларусы Лондана», — пацвярджае адна з наведвальніц імпрэзы. «І не толькі беларусы! — працягвае яе муж. — У нас тут песні, танцы, пачастункі, напоі, дык пару гадоў таму сталі масава прыходзіць украінцы, падцягнуліся расійцы, а сёння вунь, бачыш, з’явілася пара балканцаў». «Вечарына беларуская, — працягвае іх знаёмы, — а колькі тут беларусаў, невядома. Усе прыходзяць, бо імпрэза модная. Вось будзеце зараз з Пракопавічам вершы чытаць, то стане відно, хто зразумее, хто не». «Нічога не стане, — устаўляе сваё слоўка хтось з песімістаў. — У нас часам такія беларусы, што напоі п’юць, а вершаў не разумеюць».
Чытайце таксама: Начная песня вандроўніка
Тым разам песімісты не мелі рацыі, бо на лонданскім беларускім Купаллі «заходзіла» кожнае слова і з камунікацыі не выпаў ніхто. Уладзімір Пракопавіч Някляеў чытаў так, што ўсе прысутныя ангельцы ад першага да апошняга радка сувора ківалі галовамі ў такт ягоным рытмам, а на маіх «Беларускіх мужчынах» гучней за ўсіх смяялася якраз пара балканцаў.
* * *
«А гэты мужчына — наш Франак», — кажа мая добрая знаёмая, актывістка беларускага руху ва Уроцлаве. Мы сядзім у рэстаране за сто крокаў ад Рынку, дзе толькі што скончыўся беларускі мітынг салідарнасці з нашым сціплым удзелам. «Франак, — апавядае яна, — пераехаў у Польшчу ўжо больш за трыццаць гадоў таму. Зрабіў тут сякі-такі бізнэс. Выяўляецца, што самая знакамітая ў горадзе крама з пончыкамі належыць яму. Мы гадамі куплялі там пончыкі, але не ведалі, што гаспадар — беларус. А тут здарыўся дваццаты год, і мы сталі выходзіць на маршы і мітынгі. І Франка, што называецца, прабіла. Ён стаў рэгулярна прыходзіць, выразна пазначыў сябе як беларуса, зрабіўся адным з арганізатараў і самых актыўных удзельнікаў…»
«Ведаеш, Андрэй, — заканчвае сваю гісторыю ўжо сам Франак, — трэба заўжды і паўсюль быць беларусам. Калі мы будзем цікавыя самі сабе, то і іншыя будуць намі цікавіцца. Сёння Беларусь там, дзе ёсць мы. І толькі ад нас залежыць, колькі Беларусі будзе ў свеце. Бо кожны чалавек (чытаў, мабыць?) носіць сваё сонца з сабой. Менавіта так, запомні: сваё сонца з сабой! Хадзем, сонца, пакажам усім, як танцуюць сапраўдныя беларусы!»
Апошняя фраза адрасавалася ўжо не мне, а прыгажуні насупраць, згаданай уроцлаўскай актывістцы. Нашая суразмоўніца на секунду разгубілася ад такога патрыятычнага імпэту, але не адмовіла.
Андрэй Хадановіч