Мой горад
Кожны дзень ірвуцца тысячы нябачных нітак, якія звязваюць чалавека і горад, мінулае і будучыню
Горад змяняецца хутка…
Вось тут, на рагу вуліц Сурганава і Кузьмы Чорнага, была студэнцская сталоўка. Звалася яна “Бухенвальд”. Цёмная, змрочная, шумная, але танная. Магу згадаць сто сумных і вясёлых гісторый, якія адбываліся у яе сценах. Упэўнены, што вы не ведаеце пра Мішку, па мянушцы Цыган, які вучыўся ў мастацкім вучылішчы імя Глебава. Чарнявы, кульгавы, бедны і вельмі таленавіты. Мішка прышыў у сваім чорным драпавым паліто доўгую і вузкую кішэню. Прышыў і хаваў у ёй, здаецца дзевяць, але чуў ад сведкаў, што дванаццаць шклянак са смятанай (ставіў адну на адну)… А хлеб тады быў яшчэ дармавы – бяры з карычневага спода колькі заўгодна, ніхто і слова не скажа. Усе разумеюць – студэнт чалавек бедны, дык няхай хоць хлеба паесць. Цэлы год Міша насіў у інтэрнат смятану. Сам еў і сяброў частаваў.
Аднойчы кішэня не вытрымала цяжар шкла і смятаны — прадралася побач з касай. Шклянкі пападалі, некаторыя пабіліся, смятана расплёхалася. Мішка спалохаўся, як прытомнасць не страціў. Выскачыла мажная касірка, кухары, міліцыю выклікалі… Маладога мастака хацелі адлічыць з вучылішча за крадзёж, але пашкадавалі. Хлопец – інвалід, камсамолец. Больш Мішка Цыган у тую сталоўку не хадзіў… Было тое ў 70-х гадах мінулага стагоддзя і тысячагоддзя…
А мне здаецца, што ўчора… Дзіўна.
Днямі забіраў з друкарні кніжку. Вынес, паставіў на ганак кардонныя скрыні, выклікаў таксі. Чакаю, задаволена на кніжкі паглядаю, радуюся, а машыны ўсё няма і няма. Праз чвэрць гадзіны таксіст пазваніў, патлумачыў што затрымліваецца, вуліцу перакрылі – не праехаць не прайсці.
Нарэшце машына пад’ехала пад ганак.
Таксіст дапамог спарадкаваць цяжкія скрыні ў багажнік. Калі крануліся, то ветліва пацікавіўся пра што кніжка, і хто напісаў. Я сказаў, што аўтар – мой сябар, які жыве ў Амерыцы, а раней жыў у Мінску, побач з Севастопальскім паркам і вуліцай Валгаградскай… Жылі вялікай сям’ёй, у сваім доме, які пабудаваў яго бацька… Тут ён (аўтар) нарадзіўся, тут вучыўся, адсюль пайшоў у войска, сюды і вярнуўся… Сядзеў у турме на Валадарцы, а потым, калі можна было – з’ехаў за акіян. Дом прадалі і новыя гаспадары яго цалкам перабудавалі, да непазнавальнасці… Майму сябру ў Н’ю-Ёрку сніцца Мінск, дом, сад, дзеўкі… Пра ўсё гэта ён і напісаў у сваёй кніжцы…
Калі я гаварыў, то адчуў, а потым і заўважыў, што таксіст насцярожана, і вельмі ўважліва слухае, уздыхае. Час ад часу ён скоса паглядаў на мяне. Мы былі ў масках, а таму бачыў я толькі ягоныя цёмныя вочы.
На вуліцы Чкалава давялося стаяць доўга. Таксіст, дакрануўся да майго пляча, і, раптам, расказаў сваю сваю даволі сумную гісторыю.
Нарадзіўся ён і пражыў да васемнаццаці гадоў у Мінску, на Кунцаўшчыне… Там, дзе быў іхні дом (вялікі, з мансардай) цяпер аўтобусны прыпынак, на якім я можа калі і стаяў, чакаў аўтобус. Дом той знеслі, бо будавалі новую дарогу. За вялікі дом з прыбудовамі, гаражом і садам сям’я атрымала трохпакаёвую кватэру, у якую пераехалі і якую ён зусім не любіць.
“Ведаеце, як гэта страшна, калі прыязджае вялізны брудны бульдозер і руйнуе твой дом?…” – Таксіст змоўк і ўтаропіўся ў чырвонае вока светлафора.
І я маўчаў, бо спрабаваў уявіць той дом з мансардай, стары, але дагледжаны сад… Кунцаўшчыну дваццацігадовай даўніны.
“Калі бульдозер вывернуў брамку і паехаў па блакітных дошках, то я не вытрымаў… Заплакаў і збег. Не мог больш глядзець, баяўся што сэрца не вытрымае – парвецца, ці спыніцца… Няўжо нельга было на дваццаць метраў далей пракласці і збудаваць тую дарогу? Хаця што ім наш дом… Дзяржава будавала, а з ёй хіба паспрачаешся… Бацька хадзіў да адваката, збіраўся судзіцца. Адвакат паслухаў, перагаварыў у выканкаме і сказаў, што наша справа – “швах”! – Таксіст паглядзеў на мяне ўважліва і сумна, быццам хацеў упэўніцца, што яго разумеюць, што я той даўні боль падзяляю.
Трафік быў шчыльны, пятнічны. Даводзілася спыняцца ці не на кожным светлафоры і чакаць.
“Калі наш дом знеслі, то ў мяне, вось тут (таксіст паклаў далонь на грудзі), стала пуста. Ездзіць па той новай дарозе не падабаецца, але даводзіцца… Там, за прыпынкам, сцяна цагляная засталася… Не, не нашага дома, суседскага. Тую сцяну я са свайго пакоя бачыў… Маглі ж яны і наш дом не чапаць, пакінуць. Дваццаць тры гады прайшло, а да казённай кватэры я так і не прывык. Не падабаецца… Нічога мяне не трымае ў гэтым горадзе… З’еду я адсюль… Перарэзалі нітку…” – Сказаў таксіст, калі павярнуў з праспекта ў двор, да патрэбнага мне пад’езда.
Ён дапамог, хоць я і не прасіў, перанесці важкія скрыні ў пад’езд, да ліфта. Разлічыліся, але таксіст не сыходзіў.
— Нешта не так?
— Усё нармальна… Вы б не маглі мне прадаць кніжку, гэтага пісьменніка, які жыў у сваім доме, а потым з’ехаў у Амерыку?
Я распакаваў адну скрыню і даў таксісту кніжку Уладзіміра Рабіновіча — “Я знаю, как тебя найти”. Кніжку пра Мінск, бацькоўскі дом, турму, каханне, ад’езд і пра бясконцую мару аб вяртанні дамоў.
Горад мяняецца хутка.
Бальніцы ператвараюцца ў гатэлі, гастраномы ў галерэі, кватэры на першых паверхах робяцца кавярнямі, цырульнямі, салонамі, дзіцячыя садкі ператвараюцца… На месцы аднапавярховых і ціхіх вуліц узнікаюць спальныя мікрараёны…
Горад змяняецца хутка.
Кожны дзень ірвуцца тысячы нябачных нітак, якія звязваюць чалавека і горад, мінулае і будучыню.
Па вуліцы Сурганава кульгае стары мастак. Доўгае чорнае паліто, сівая барада… Ён спыняецца і глядзіць на дзверы медыцынскага цэнтра. Так уважліва, як можна глядзець толькі ў сваё мінулае.