Новы міністр замежных спраў: збольшага гэта тэхнічнае прызначэнне – каб запоўніць пазіцыю

13 декабря министром иностранных дел назначен Сергей Алейник, который до этого времени являлся первым заместителем главы МИД.

«Нелегко будет», – напутствовал Лукашенко нового министра иностранных дел.

Бывший глава МИД Владимир Макей скоропостижно скончался 26 ноября в возрасте 64 лет. Буквально за день до смерти он встретился с Апостольским Нунцием, архиепископом Анте Йозичем, обсудив «положение Римско-католической церкви в Беларуси».

Сможет ли Алейник заменить Макея? Как изменится роль МИД в государственной системе?

Поговорили с политологом Валерием Карбалевичем и международником Валерием Ковалевским.

Валерий Карбалевич: Лукашенко предпочел карьерного дипломата

– Если исходить из чисто бюрократического подхода, то это назначение самое логичное: первый заместитель министра становится министром. Все логично, бюрократический принцип затрудняет любые другие интерпретации назначения. Действительно, а кто, как не первый заместитель министра, может стать министром?..

Если рассматривать с политической точки зрения, то у Лукашенко были другие варианты. Например, назначить генерала КГБ: это модное направление в беларусской политике, в кадровой политике, когда гражданские должности занимают кадровые военные, или люди в погонах; или назначить политика, ярого сторонника, который отметился яркими, скандальными заявлениями.

Но Лукашенко отдал предпочтение карьерному дипломату, который никогда ничем не выделялся, не проявлял самостоятельности, не раздавал двусмысленные интервью. Тем самым Лукашенко сохранил для себя пространство для дальнейших маневров. В случае перемен, перемен на внешнеполитическом поле, Лукашенко может попытаться выскочить из пророссийской колеи и попытаться наладить отношения с Западом.

При этом, в который раз сделаю оговорку, что внешнюю политику, как и вообще политику в Беларуси, определяет не министр иностранных дел, не министр, а один-единственный человек.

– Эксперты прочили на место главы МИД явно провластных дипломатов: Юрия Амбразевича илиАндрея Савиных. О чем свидетельствует тот факт, что Лукашенко оставил их вне игры?

– Это свидетельствует о том, что Лукашенко не хочет сжигать все мосты с Западом. И вместо одиозных фигур сделал ставку на умеренную, респектабельную фигуру карьерного дипломата.

– Как изменится роль МИД во главе с новым министром в государственной системе?

– Я думаю, внешнеполитический курс будет зависеть не от министра, не от МИД, а от того, как будут развиваться события дальше. Если во внешней политике появятся другие направления, кроме российского, власти попытаются воспользоваться моментом. Потому что сдвиг внешней политики, сдвиг всей политики в сторону России резко уменьшил политический вес МИДа в государственной системе: отношениями на российском направлении занимается не министр и не МИД, а сам Лукашенко. Если получится каким-то образом дистанцироваться от России, тогда на арену может выйти МИД во главе с новым министром.

Валерый Кавалеўскі: Тэхнічнае прызначэнне – каб запоўніць пазіцыю

– Выглядае на тое, што з усіх магчымых кандыдатур менавіта Алейнік мае найбольш кваліфікацый: большую частку сваёй дзейнасці ён аддаў МЗС, што ў пэўным сэнсе забяспечвае пераемнасць той палітыкі, якую праводзіў Макей.

Магчыма, ёсць разлік палепшыць адносіны з міжнароднай супольнасцю. Хаця вельмі і вельмі сумнеўна, што без адпаведных крокаў рэжыму гэта магчыма. Рэжым ведае, што трэба зрабіць і што можна зрабіць у любы момант, але адмаўляецца: спыніць рэпрэсіі, выпусціць палітычных зняволеных, ці, як мінімум, спыніць жорсткае абыходжанне з палітвязнямі ў турмах, дапусціць у месцы зняволення міжнародных інспектараў.

Але што важна: любы, хто прыйшоў бы на пасаду міністра – ці то Алейнік, ці то Амбразевіч, ці Савіных – мусілі б адпавядаць жорсткім крэтэрыям. Найперш гэта — падтрымліваць рэпрэсіі супраць беларусаў, другое – падтрымліваць вайну супраць Украіны, трэцяе – быць лаяльным да Расіі і не супраціўляцца таму, што Расія паступова захоплівае Беларусь. Ну і, канешне, самае галоўнае для Лукашэнкі – абсалютная лаяльнасць да яго, каб нават сумненняў не узнікала, што прызначэнец выканае любы загад, нават калі дзеля таго спатрэбіцца падарваць нацыянальныя інтарэсы Беларусі, дзяржаўнасці, нацыянальнай ідэнтычнасці. Хто б ні прыйшоў на пасаду міністра, любы з іх мусіў адпавядаць вызначаным крытэрам. І Алейнік у гэтым сэнсе нічым не выдзяляўся сярод астатніх прэтэндэнтаў.

– Чаму па-за гульнёй засталіся найбольш заўважныя прэтэндэнты (Савіных, Амбразевіч), якія сваёй рыторыкай, як мінімум, пацвердзілі поўную лаяльнасць Лукашэнку?

– Верагодна, што гэтыя фігуры значна слабейшыя рэпутацыйна, у іх менш сувязяў, менш досведу, у тым ліку сярод супрацоўнікоў МЗС; усё ж такі ў Алейніка значна большы досвед у замежнай палітыцы, больш моцныя сувязі са Швейцарыяй, Ватыканам, якія могуць тым ці іншым чынам дапамагчы Лукашэнку (як яны самі спадзяюцца). Калі ацэньваць таго ж Амбразевіча і Савіных, то іхняе прызначэнне магло б прывесці да пэўнай дэстабілізацыі ўнутры МЗС, бо ў іх няма такога досведу, няма такога разумення, рэпутацыі сярод супрацоўнікаў міністэрства ці нейкіх гарызантальных сувязяў з іншымі ўстановамі рэжыма.

– Атрымае новы міністр пэўную прастору для аўтаномных дзеянняў ці ягонае прызначэнне носіць тэхнічны характар?

– Я думаю, што збольшага гэта тэхнічнае прызначэнне – каб запоўніць пазіцыю. Макей за апошнія два з лішнім гады абсалютна страціў прастору для манеўраў, для самастойнасці, нейкай аўтаномнасці, а Алейнік у гэтым плане значна саступае Макею – па ўплыву, сувязях і доступу да самога Лукашэнкі. Таму я ўпэўнены, што МЗС не вызначыцца нейкім асаблівым курсам. Дый сам Алейнік (памяркоўны, невядомы смелымі крокамі ці заявамі, здольнасцю займаць прынцыповую пазіцыю, адвагай камусьці сказаць “не”), мяркую, нездолее пашырыць свой уплыў у сістэме.